Świątynia Candi Prambanan, Jawa, Indonezja

 

Candi Prambanan – Candi Rara Jonggrang, świątynia hindu na Jawie

Wyprawy nurkowe, Indonezja, zwiedzanie Jawy, świątynia hinduistyczna

 

 

Indonezja to największe dzisiaj islamskie państwo na Ziemi, przed islamem kwitły tu jednak inne kultury i religie. Jawa może poszczycić się najwspanialszymi pamiątkami hinduizmu i buddyzmu – to tysiącletnie świątynie Borobudur, Sewu, Prambanan… Najłynniejszą perłą moumentalnej architektury hindu, nie tylko na Jawie, ale i w całej Indonezji jest świątynia Candi Prambanan, zwana też Candi Rata Jonggrang, położona w bliskim sąsiedztwie Yoggyakarty. Candi Prambanan zaskakuje rozmachem i szczegółowością wykonania. Bywalcom Azji Południowo-Wschodniej przywodzi na myśl, nie do końca jak się okazuje przypadkiem skojarzenie z monumentalnymi ruinami Angkoru… Zwiedzając Jawę, świątynię Candi Pramban z pewnością warto jest zwiedzić, a na przyjemny spacer po położonych na płaskim terenie ruinach wybrać wczesny poranek, lub  popołudnie, kiedy rosnące cienie wydobywają szczegóły architektonicznych zdobień, wzniesionych z wielkim pietyzmem hinduistycznych budowli, a miękkie światlo Słońca przyjemnie barwi kamień na ciepłe „popołudniowo-wschodnio-azjatyckie” kolory 😉

 

Świątynia Candi Prambanan to hinduistyczny kompleks sakralny, wybudowany około 850 roku n.e. przez Rakai Pikatana – władcę królestwa Medang Mataram z dynastii Sañjaya, na pamiątkę ostatecznego zwycięstwa nad władającą wcześniej tym królestwem, konkurencyjną dynastią Śailēndra. Zwycięska dynastia Sañjaya propagowała sziwaicki hinduizm, pokonana dynastia Śailēndra zaś buddyzm w tradycji Mahayany. Rakai Pikatan dla ostatecznego zalegitymizowania władzy swojej dynastii pojął za żonę piękną księżniczkę Pramodhawardhani, córkę ostatniego władcy Samaratunggi z pokonanej dynastii Śailēndra i jego żony Dewi Tary, pochodzącej z jeszcze innej słynnej królewskiej dynastii: Srivijaya z wyspy Sumatra. Oznaczało to koniec, trwającej ponad stulecie buddyjskiej dominacji nad Środkową Jawą.

Pechowemu królowi Samaratundze, ostatniemu władcy z upadającej dynastii Śailēndra wypowiedział wcześniej również posłuszeństwo Jayavarman II, wycznaczony przez niego na gubernatora odległej prowincji Indrapura położonej w delcie Mekongu. Jayavarman II zapamiętany został przede wszystkim jako budowniczy wielkiego imperium Khmerów w Kambodży, słynącego obecnie z powodu najrozleglejszego na Ziemi stanowiska archeologicznego – ruin Angkor. Jak się okazuje świat i wtedy był mały, a inspiracje architektoniczne Jayavarmana, które w następnych pokoleniach zaowocowały takimi wspaniałościami jak Angkor, czy Ta Prohm miały swoje źródła właśnie tutaj, na Jawie. Jednakże Angkor Wat i Kambodża Khmerów to całkiem inna historia, na inne miejsce i inny czas… 😉

Wydaje się, że nawet w czasach rywalizacji rodów Śailēndra i Sañjaya obydwa propagowane przez nie kulty: hinduizm i buddyzm co najmniej tolerowały siebie nazwajem, zaś połączenie obydwu dynastii w osobach króla Rakai Pikatana i księżniczki Pramodhawardhani zwiastowało okres prawdziwej harmonii – złotego wieku podczas, którego powstała na Jawie najbardziej monumentalna architektura, zarówno buddyjska jak i hinduistyczna. Niekórzy uważają, że trwająca kilka stuleci walka o dominację nad środkową Jawą przeszła do legendy w postaci mitu Rary Jonggrang. Historię zwykle interpretują zwycięzcy, ale z pewnością pewne koincydencje pomiędzy historią walk dynastii Sañjaya i Śailēndraa a legendą Rary dają się dostrzec. Piękna buddyjska królowa Pramodhawardhani pozowała prawdopodobnie do posągu Durgi umieszczonym w hinduistycznej świątyni Prambanan. Posągu, który kolejne pokolenia, utraciwszy więzy z historyczną przeszłością i wiedzą o budowniczych Candi Prambanan, utożsamiały właśnie z zaklętą w kamień księżniczką Rarą Jonggrang.

 

Candi Prambanan to kompleks świątynny poświęcony Trimūrti, trójcy najpotężniejszych bóstw hinduistycznego panteonu. W skład Trimūrti wchodzą Sziwa – Niszczyciel, Wisznu – Obrońca i Brahma – Stwórca, świątynie dedykowane każdemu z nich położone są zatem na centralnym placu, w samym centrum kopleksu Prambanan. Jednak pierwotna nazwa Candi Prambanan –  Shiva-grha, oraz inskrypcja pochodząca z 856 n.e. wskazują na to, iż świątynia ta oryginalnie dedykowana była Sziwie, a Brahma i Wisznu występują w tym wypadku w roli jego aspektów. Posąg Sziwy Mahadewy umieszczony jest również w Garbha gruha, najważniejszej świątyni położonej w samym centrum kompleksu. Candi ta ma aż 47 metrów wysokości i 34 metry szerokości przy podstawie, a w środku aż pięć pomieszczeń. Zewnętrzne ściany tej świątyni zdobione są wspaniałymi płaskorzeźbami, przedstawiającymi sceny z hinduistycznych poematów Ramayana i Bhāgavata Purāṇa. Sceny z Ramayany kontynuowane są na zewnątrz świątyni Brahmy, sceny z Bhāgavat Purāṇy na świątyni Wisznu. Świątynie Brahmy i Wisznu mają po 33 metry wysokości i 20 metrów szerokości przy podstawie, a wewnątrz tylko po jednym pomieszczeniu.

Candi Prambanan zbudowana została na planie mandali i zgodnie z duchem Vastu shastry. Wyobraża więc podział świata na trzy strefy: savrlokę, bhuvarlokę i bhurlokę. Naprzeciwko trzech świątyń głównych bogów hinduskiej trójcy Trimūrti znadują się trzy świątynie Vahana, ich boskich wierzchowców: byka Nandi – werzchowca Sziwy, łabędzia Angsy – wierzchowca Brahmy i Garudy – wierzchowca Wisznu. Dodatkowo, po bokach świątyń Trimūrti i Vahana stoją nieco mniejsze, dwie świątynie Candi Apit. Cztery niewielkie świątynie Candi Kelir bronią czterech kardynalnych kierunków świata, zaś cztery Candi Patok umieszczone są w narożnikach świątynnego kompleksu. Następcy króla Rakai Pikatana rozbudowywali kompleks Prambanan o kolejne dodatkowe świątynie – Candi perwara. Jest ich obecnie 224, choć pierwotnie było 240 i stoją w czterech rzędach, co być może miało związek z podziałem społeczeństwa na cztery kasty.

 

Candi Prambanan porzucona została około roku 928-930 n.e., wraz z przeprowadzką królestwa Medang Mataram, pod władzą nowej dynastii Isyana i przesunięciem się tym samym politycznego centrum Jawy do wschodniej części wyspy, w region położony w dolinie rzeki Brantas, u podnóża gór => Tengger. Nie wiadomo czy przyczyną tej przeprowadzki był wybuch wulkanu Merapu, czy też najazd ze strony wspominanego już wcześniej sumatrzańskiego imperium rządzonego przez dynastię Srivijaya. Dość, że w dwa pokolenia później ostatni król z dynastii Isyana spróbował bezkutecznie podbić Sumatrę. W odwecie zniszczona została jawajska stolica Watugaluh, a Dharmawangsa, ostatni wadca z dynastii Isyana zabity. By to nieodwołalny koniec królestwa Madang Mataram.

W XVI-tym stuleciu Candi Prambanan obruciło w gruzy potężne trzęsienie ziemi. Ruiny Prambanan znane były nadal okolicznym mieszkańcom, jednak nie mieli oni pojęcia o historii i pochodzeniu świątyń i podobnie jak pobliskie => Candi Sewu, kojarzone były one z legendą księżniczki Rary Jonggrang. W szczególności tłem dla legendy stał się posąg Durgi, stojący w jednym z bocznych pomieszczeń Garbha gruhy, do którego pozowała najprawdopodobniej królowa Pramodhawardhani, a który utożsamiany jest w legendzie z nieszczęsną, zamienioną w kamień księżniczką Rarą Jonggrang.

Candi Prambanan odkryty został w czasach nowożytnych podczas krótkiego epizodu brytyjskiej okupacji Indonezji i Jawy. Przeglądu ruin Prambanan dokonał szkocki pułkownik Colin Mackenzie (1754-1821) wraz H. C. Corneliusem, który towarzyszył mu wcześniej w ruinach => Candi Borobudur. Całą akcję wykonano na zlecenie brytyjskiego generała sir Thomasa Stamford Rafflesa (1781-1826), ówczesnego wicegubernatora Jawy i autora książki „Historia Jawy”, w której opisał on m.in. ludzi zamieszkujących góry Tengger. Do historii jednak przeszedł sir Thomas jako budowniczy Singapuru.

Relacja pułkownika Mackenziego z Jawy ukazała się w trzech tomach: Antiquities & Costume(s) of Java, 1812-13, A Collection of Monuments, Images, Sculptures &c. illustrative of The Ancient History, Religion & Institutions of the Island of Java and of the Adjacent Isles: Taken under the immediate Inspection & Direction of Lieutenant Colonel Colin Mackenzie in the course of a Tour & of different Excursions through the Island of Java in the years 1811-1812 & 1813 i Views, Plans and Maps on the Island of Java. Jego akwarele z pierwszego tomu zamieścił również w swojej książce jako ilustracje generał Stamford Raffles.

Świątynny kompleks Candi Prambanan zdecydowanie warto odwiedzić przy okazji wyprawy do Indonezji i wizyty na Jawie. Łatwo się tu dostać z pobliskiej Yoggyakarty, a w okolicy znajduje się jeszcze kilka niemniej interesujących pereł buddyjskiej i hinduistycznej architektury, jak => Candi Borobudur, Candi Mendut, czy => Candi Sewu.

 

Zapraszamy na wspólne poznawanie świata i ekscytujące wyprawy nurkowe ALPHA-DIVERS oraz nurkowanie w Indonezji 🙂

ZAPRASZAMY NA KOLEJNE WYPRAWY NURKOWE I NIE TYLKO NURKOWE Z ALPHA-DIVERS. We wrześniu 2017 wybieramy się tradycyjnie na wspaniałą wyprawę nurkową i krajoznawczą do Indonezji w ramach Wyprawy Nurkowej ALPHA-DIVERS – INDONEZJA: JAWA – BALI – KOMODO 2019. Zwiedzanie świątyni Candi Prambanan jest oczywiście w programie tej wyprawy 🙂